Autor: Zuhdi Hajzeri – Jurist Tema e tregtisë elektronike është një nga temat më të njohura në epokën tonë aktuale, për shkak të rëndësisë së saj ekstreme në jetën e…
Autor: Zuhdi Hajzeri – Jurist
Tema e tregtisë elektronike është një nga temat më të njohura në epokën tonë aktuale, për shkak të rëndësisë së saj ekstreme në jetën e tregtarëve ekonomikë në nivel ndërkombëtar dhe rajonal, gjë që tërheq shumë studiues dhe të interesuar të zhvillojnë përkufizime të ndryshme. Nga ana tjetër, edhe pse tregtia elektronike është një mjet modern dhe i shpejtë që përdoret në lidhjen e kontratave si një avantazh pozitiv, ajo mund të hasë ne pengesa që e pengojnë rritjen e këtij lloji të tregtisë.
Prandaj, ne do ta trajtojmë dhe do ta shpjegojmë këtë problematike duke folur për çështjet:
- Shfaqja e tregtisë elektronike
- Rëndësia e tregtisë elektronike
- Përkufizimi legjislativ i tregtisë elektronike
- Legjislacioni i disa shteteve në fushën e tregtisë elektronike
- Përkufizimi juridik i tregtisë elektronike
Ndoshta shfaqja e tregtisë elektronike nga shumë tregtarë ekonomikë sot, veçanërisht në vendet e botës së tretë, besohet se është një çështje e kohëve të fundit dhe nuk shkon shumë larg, pavarësisht kësaj, interesi për këtë lloj tregtie nuk është më pak i rëndësishëm se ai i tregtisë tradicionale. Përkundrazi, ata preferojnë tregtinë elektronike mbi këtë lloj tregtie, për shkak të avantazheve të saj, dhe ne do të diskutojmë shfaqjen e tregtisë elektronike si më poshtë.
Shfaqja e tregtisë elektronike
Shumica e atyre që merren me tregtinë elektronike besojnë se ky lloj aktiviteti rezultoi në vitet nëntëdhjetë dhe se ueb faqja e parë tregtare ekzistonte në internet në vitin 1993. Ky ishte rezultat i progresit te jashtëzakonshëm dhe si rezultat në rritje te madhe në teknologjinë e informacionit dhe komunikimit, megjithatë, origjina e tregtisë elektronike u vendos përtej Oqeanit Atlantik në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe u përhap në të gjithë botën. Shfaqja e saj u ndihmua edhe nga tendenca e kapitalistëve për të investuar nëpërmjet kompjuterit si një mjet alternativ ndaj investimit tradicional, si dhe hyrja e ofruesve të shërbimeve në mes të ushtrimit të këtij aktiviteti, në mënyrë që ata të mos kenë nevojë të kryejnë tregtinë e tyre dhe të shfaqin produktet dhe shërbimet e tyre në një vend fizikisht, sic janë magazinat, dyqanet, objektet dhe punëtorët e tyre, ata gjithashtu nuk kanë nevojë të kalojnë problemet e magazinimit, eksportit dhe transportit të mallrave të ndryshme dhe shpërndarjes së tyre te klienti që shumë kompani dhe institucione, duke përfshirë prodhuesit dhe ofruesit e shërbimeve, e të cilët ne fund e përdorin kompjuterin për transaksionet e tyre dhe praktikimin e aktiviteteve të tyre tregtare, pasi kjo kursen përpjekje, kohë dhe shpenzime, duke arritur kështu qëllimin e dëshiruar të çdo tregtari, prodhuesi apo ofruesi, dhe duke arritur marzhin më të lartë të mundshëm të fitimit. Kompanitë dhe institucionet e mëdha kanë qenë të shpejta për të shkëmbyer informacione dhe të dhëna me kompani të tjera të ngjashme duke krijuar rrjete të brendshme për t’i ndihmuar ato të ndajnë me të tjerët produktet e tyre. Kështu, u shfaq procesi i shkëmbimit të të dhënave midis kompanive, i cili lehtëson operacionet e furnizimit midis kompanive, redukton shpenzimet, kursen përpjekjet angazhimin dhe kohën, dhe gjithashtu i siguron kompanisë që te qërdoret nga një bazë më e madhe klientësh, qoftë si konsumatorë apo furnizues, kështu që ky proces (shkëmbimi i të dhënave) konsiderohet si bërthama e parë e shfaqjes dhe përhapjes së tregtisë së bazuar në kompjuter.
Lehtësia dhe fleksibiliteti i procesit në transmetimin e informacionit, shfaqjen e produkteve dhe përfundimin e transaksioneve ka ndihmuar në përhapjen e tregtisë elektronike në nivel global, gjithashtu u ka dhënë tregtarëve fillestarë dhe biznesmenëve të vegjël mundësinë e artë për t’u shfaqur dhe për të arritur ambiciet e tyre. Disa aspekte të aktiviteteve tregtare nuk janë më të monopolizuara nga kompanitë e mëdha, gjithçka që kërkohet është prania e një kompjuteri, më pas organizimi i një faqe interneti virtuale, marketingu i tij dhe më pas shfaqja e produkteve ose shërbimeve dhe pranimi i klientëve, që disa përvoja praktike në ushtrimin e tregtisë elektronike në nivel rajonal ose lokal kanë arritur sukses dhe prosperitet midis këtyre përvojave është edhe përvoja Indiane, përvoja e Malajzisë dhe përvoja e Emirateve, e përfaqësuar nga fillimi i Dubai Internet City[1] e cila kohët e fundit u bë një shembull dhe një model për t’u ndjekur, pasi aktualisht ka më shumë se 100 zona të lira të përhapura në të gjithë vendet e botës brenda të cilave praktikohet E-commerce, e cila tregon shkallën e interesit të botës për këtë lloj të ri të aktivitetit tregtar.
Rëndësia e tregtisë elektronike
Zhvillimi i jashtëzakonshëm që ka ndodhur në mjetet e komunikimit dhe teknologjisë së informacionit ka krijuar një transformim të rëndësishëm në jetën e njerëzimit dhe përballja me të, për të përfunduar transaksionet tregtare që kapërcejnë kufijtë gjeografikë midis vendeve çon në ndryshime më radikale në fushën e ekonomisë dhe tregtisë, ajo ndryshoi (1) metodat e konkurrencës tregtare dhe të gjitha modelet që lidhen me biznesin.
Tregtia elektronike u shfaq si përgjigje e kërkesave për shpejtësi në procesin tregtar dhe më pas u shfaqën ligjet që e rregullonin atë, gjë që çoi në kërkimin e shpejtësisë së kontraktimit dhe më pas tregtia elektronike u bë një kërkesë, andaj vëllimi i tregtisë elektronike arriti në 70% të tregtisë globale në vitin 2010, kështu që tani ka një interes në rritje për tregtinë elektronike, pasi është një nga degët e revolucionit të informacionit, i cili ka hapur horizonte të reja njohurish dhe shërbimesh për shitësin që të jetë në kontakt me klientë në të gjithë botën, të cilët më parë nuk arritën t’i takonin përveçse me shumë vështirësi dhe me ndërmjetësim dhe me shumë shpenzime. E njëjta gjë vlen edhe për konsumatorin që merret në tregjet globale dhe lokale për të kërkuar mallin ose shërbimin e ofruar, pa qenë nevoja të hyjë në një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me shitësin.
Ky i fundit mbetet në kontakt të vazhdueshëm me blerësin në një kontratë formale, pavarësisht distancës ndërmjet tyre (3) kështu, tregtia elektronike ka ardhur të zëvendësojë tregtinë tradicionale falë karakteristikave të saj.
Përkufizimi legjislativ i tregtisë elektronike
Duke pasur parasysh rëndësinë e tregtisë elektronike në nivel ndërkombëtar dhe ekonomik, do të diskutojmë përkufizimin e saj sipas organizatave ndërkombëtare si dhe në të drejtën krahasuese si më poshtë[2]:
Përkufizimi i tregtisë elektronike nga organizatat ndërkombëtare
Tregtia elektronike përkufizohet ndërkombëtarisht si më poshtë:
A. Kombet e Bashkuara: Kur ideja e tregtisë elektronike u shfaq në vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar, Kombet e Bashkuara, të përfaqësuara nga Komisioni i Kombeve të Bashkuara për të Drejtën Ndërkombëtare të Tregtisë (UNEITRAL), ishin të interesuara për hartimin e një projektligji për tregtinë elektronike, dhe kjo u bë më 14 qershor 1996, e cila u miratua nga Kombet e Bashkuara në sesionin e saj 162/15 të datës 16 shtator 1996, ku Komiteti i UNCITRAL-it ra dakord të nxjerrë Ligjin Model për Tregtinë Elektronike, qëllimi i këtij ligji ishte krijimi i një mjedisi të sigurt ligjor për të lehtësuar përdorimin e mjeteve moderne të komunikimit, gjë që kërkon ndryshimin e sistemeve ligjore ekzistuese, por ky ligj nuk konsiderohet i detyrueshëm për shtetet nëse nuk përfshihet në legjislacionin e tyre kombëtar. Edhe pse ky projekt ka të bëjë me tregtinë elektronike, ai nuk përfshin një përkufizim specifik të tij dhe mjafton duke përcaktuar shkëmbimin e informacionit elektronik të përfshirë në tregtinë elektronike, i cili është “transferimi i informacionit elektronik nga një kompjuter në një kompjuter tjetër duke përdorur një standard të rënë dakord për hartimin e informacionit”. Komiteti konsideroi se përkufizimi mbulon të gjitha përdorimet e informacionit elektronik, i cili mund të quhet tregti elektronike[3].
Nga sa u tha më sipër është e qartë se Ligji Model nuk ka vendosur një përkufizim specifik për tregtinë elektronike, por ka specifikuar mjetet e kontraktimit…
B: Organizata Botërore e Tregtisë: Organizata Botërore e Tregtisë u krijua në bazë të (Marrëveshjes së Marrakeshit), e cila u nënshkrua më 15 prill 1994 nga përfaqësues të 118 vendeve në qytetin e Marrakeshit në fillim të vitit 1995. Është nxjerrë në lidhje me kete një studim në mars 1998 i cili e përkufizon si “një term, nga ky përkufizim del qartë se tregtia është procesi i prodhimit, promovimit, shitjes dhe shpërndarjes së produkteve nëpërmjet një rrjeti komunikimi elektronik”[4]. Ajo përfshin të gjitha aktivitetet që rrjedhin nga marrëdhëniet e një natyre komerciale, qofshin ato kontraktuale ose jo ky përkufizim është i gabuar në atë që i kufizon aktivitetet në produkte dhe jo në shërbime[5].
Pavarësisht nga rëndësia e rolit që ka kontribuar Organizata Botërore e Tregtisë në lidhje me tregtinë elektronike, ajo është ende e kufizuar dhe nuk është ngritur ende në nivelin e interesit të kërkuar nga një organizatë globale që u mjaftua me kryerjen e një studimi në të cilin konkludoi thjesht vendosjen e një përkufizimi dhe identifikimi i disa praktikave për t’i harmonizuar ato në lidhje me rregulloren ekzistuese, pa adresuar rregulloren e saj në mënyrë të pavarur, megjithëse këto tregti kanë nevojë për rregullim me një specifikë të caktuar që është në përputhje me natyrën e tyre[6].
C. Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik: Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik është themeluar në vitin 1961 dhe aktualisht përfshin 29 anëtarë nga vendet kryesore të industrializuara, natyra e veprimtaria e organizatës ka çuar në një interes në mbrojtjen e të dhënave dhe informacionit dhe fokusimin në promovimin e tregtisë dhe progresin ekonomik midis shteteve anëtare. Ajo kishte bërë thirrje për Konferencën Botërore për E-Commerce nën titullin “Një botë pa kufij” për të realizuar potencialin e tregtisë elektronike globale. Gjatë periudhës ndërmjet 7 dhe 9 tetor 1998 në qytetin e Otavës, në bashkëpunim me qeverinë kanadeze. Kjo konferencë ministrore është një nga konferencat më të mëdha që trajtoi aspekte të ndryshme ligjore të tregtisë elektronike.
Kjo organizatë e përkufizoi tregtinë elektronike si “që lidhet në përgjithësi me të gjitha llojet e transaksioneve tregtare, qe lidhen qoftë ndërmjet departamenteve apo ndërmjet individëve, nëpërmjet përpunimit elektronik të të dhënave, qofshin ato të shkruara apo vizuale”[7]. Tregtia elektronike në përgjithësi i referohet të gjitha formave të transaksioneve që lidhen me aktivitetet tregtare dhe individuale audio që bazohen në shkëmbimin dhe transmetimin e të dhënave dixhitale, duke përfshirë tekstet, tingujt dhe imazhet[8].
Në raport thuhet gjithashtu se tregtia elektronike do të kontrollojë të gjitha aktivitetet tregtare, si negociatat dhe kontratat tregtare, dhe shpenzimet më të rëndësishme që rrjedhin prej tyre, si taksat, mbrojtja e konsumatorit, të drejtat e pronësisë intelektuale dhe industriale, ligji në fuqi dhe gjykata kompetente. … ndërsa nuk trajtoi pengesat më të rëndësishme për tregtinë elektronike, të cilat janë: Tri fusha kryesore: aksesi ligjor, financiar dhe tregu. Nga pikëpamja ligjore, mjedisi legjislativ duhet të përgatitet nga pikëpamja financiare, i përshtatshëm për tregtinë elektronike, duke përgatitur një ligj për transaksionet tregtare elektronike[9], dhe këtu duke shfaqur një problem ne lidhje me doganat dhe taksat[10], prandaj, disa vende, të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës (5) kane një prirje te përgjithshme te mos vendosjes së tarifave doganore për mallrat dhe shërbimet qe qarkullojnë në internet, pasi ky trend përfaqëson një inkurajim për tregtinë elektronike dhe e ndihmon atë të rritet dhe të përparojë. Për sa i përket aksesit në tregje, duhet të përgatitet një infrastrukturë e fortë për rrjetin e komunikimeve dixhitale për të lidhur shitësin, konsumatorin dhe bankat, ku pagesa kryhet nëpërmjet transferimit elektronik të fondeve.
D. Bashkimi Evropian: Bashkimi Evropian ka qenë i vetëdijshëm për rëndësinë e tregtisë elektronike që nga fillimi i përhapjes së saj në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara, dhe ka luajtur një rol aktiv në rregullimin e saj dhe inkurajimin e trajtimit të saj në nivel të Bashkimit, pasi zhvilloi një program të veçantë për sistemin tregtar për shkëmbimin e të dhënave elektronike dhe përgatiti një marrëveshje model evropian për shkëmbimin e të dhënave elektronike, Bashkimi Evropian e përkufizoi tregtinë elektronike si: “Të gjitha aktivitetet e kryera me mjete elektronike, qofshin të kryera ndërmjet ndërmarrjeve tregtare dhe konsumatorëve, ose ndërmjet secilës prej tyre veç e veç dhe ndërmjet departamenteve qeveritare’[11].
Legjislacioni i disa shteteve në fushën e tregtisë elektronike
Ne do të kufizohemi në paraqitjen e ligjeve më të rëndësishme që kanë të bëjnë me shpjegimin e natyrës së tregtisë elektronike në nivelin e disa shteteve perëndimore.
*Francë: Raporti i paraqitur nga grupi i punës i formuar nën kryesimin e z. Lorentz në janar 1998 për Ministrin Francez të Ekonomisë e përkufizoi tregtinë elektronike si “një grup transaksionesh dixhitale që lidhen me aktivitetet tregtare te lidhura ndërmjet vete te projekteve, ne mes individëve dhe projekteve, dhe mes projekteve dhe menaxhmentit”.
Ky përkufizim konsiderohet një përkufizim i zgjeruar i tregtisë elektronike, pasi konsideron se transaksionet dixhitale që lidhen me aktivitetet tregtare përfshijnë aktivitetet bankare, duke qenë se ato kontribuojnë në përfundimin e transaksioneve nëpërmjet sistemeve të pagesave elektronike gjithashtu shërbime të tilla si shërbimet e informacionit dhe shërbimet[12] për lehtësimin e procesit të kontraktimit elektronik, janë hartuar dy lloje kontratash me qëllim lehtësimin të transaksioneve financiare dhe juridike, e para është një kontratë model midis tregtarëve dhe konsumatorëve që synon të mbrojë konsumatorët nga abuzimi[13] dhe e dyta ligjvënësi francez nuk u mjaftua me nxjerrjen e ligjit nr. 2000/230 në lidhje me kontratat për qendrat tregtare virtuale, , por ndërhyri me dekretin nr. 2001/741, përmes të cilit ai u përpoq të rregullonte kontraktimin gjithëpërfshirës elektronik në dritën e Direktivës Evropiane Nr. 97/7 në lidhje me mbrojtjen e konsumatorit në kontraktimin në distancë, si dhe Ligjit nr. 2001/1062 sistemi legjislativ francez është pothuajse më i plotë se të tjerët për sa i përket lidhur me rregullimin legjislativ të tregtisë elektronike[14].
*Shtetet e Bashkuara të Amerikës: Në qershor të vitit 2000, me sugjerimin e Konferencës Kombëtare, u botua Ligji i Unifikuar për Transaksionet Elektronike të Komisionerëve të Ligjeve të Shteteve të Bashkuara, për të rregulluar kontratat elektronike dhe për të mbështetur zbatimin e tyre, si dhe për ti dhënë fuqi ligjore legjislacioni i nënshkrimeve elektronike dhe dixhitale e njëjta fuqi ligjore që i jepet ligjit tradicional të shkruar i cili bazohet në rregullin Ekuivalent që rrjedh nga parimi funksional i përcaktuar në Ligjin Model të UNCITRAL-it për Tregtinë Elektronike, 1996. Megjithatë, ligjvënësi amerikan nuk e bëri këtë qe të përkufizojë tregtinë elektronike kur ka nxjerrë Ligjin për Transaksionet Tregtare Elektronike më 14 shkurt 2001. Megjithatë, në paragrafin e dytë të nenit 2 ka theksuar se çfarë është biznesi tregtar po ashtu Ligjvënësi amerikan nxori Ligjin e Unifikuar Tregtar, i cili përcakton në nenin e tij të katërt transferimin e fondeve në mënyrë elektronike, qoftë ndërmjet bankave apo realizimin e pagesave dhe detyrimeve në mënyrë elektronike, duke përdorur sistemin elektronik të kleringut, kartat e kreditit, apo makineritë e automatizuara të arkëtimit, përfshirë smartfonin, kartë ose para elektronike, ndërmjet bankave, individëve dhe njësive të biznesit.
Ligjvënësi amerikan ka parashikuar disa mjete me të cilat kryhet tregtia elektronike dhe ka lejuar që ajo të kryhet me çdo mjet të ngjashëm elektronik (4), në këtë është një tregues i asaj që mund të shfaqet në të ardhmen e mjeteve elektronike moderne të përdorura në këtë fushë[15].
*Itali: Pavarësisht këmbënguljes së disa legjislaturave italiane se tregtia elektronike ndryshon nga shitja në distancë sepse konsumatori nuk mban një pozicion pasiv siç është rasti në shitjen në distancë, megjithatë, bazuar në direktivat e Parlamentit dhe Këshillit Evropian nr. 97/ 7 në… për sa i përket mbrojtjes së konsumatorit në fushën e kontratave në distancë, në vitin 1999 ligjvënësi italian nxori vendime në lidhje me Ligjin e Tregtisë Elektronike.
* Kanada: Ligjvënësi kanadez nxori Ligjin e Unifikuar të Tregtisë Elektronike dhe Ligjin e Unifikuar të Evidencës Elektronike në vitin 1999. Ai nuk e përcaktoi natyrën e tregtisë elektronike, duke pasur parasysh se është një aktivitet i njohur ekonomik dhe është rënë dakord për rregullat, andaj u mjaftua me përcaktimin e shprehjes “në mënyrë elektronike” në nenin e parë, paragrafin “A” të pjesës së parë që nënkupton “procesin e krijimit të një regjistrimi, transmetimi ose ruajtjeje në formë dixhitale ose në çdo formë tjetër të paprekshme, me anë të mjeteve elektronike ose të tjera të ngjashme, pra themi se ligji kanadez ka dhënë aftësinë për të krijuar, regjistruar, transmetuar ose ruajtur në mënyrë elektronike” andaj shprehja “në mënyrë elektronike” ka një përkufizim të zgjeruar dhe nuk kufizohet në një përshkrim specifik teknologjik[16].
Përkufizimi juridik i tregtisë elektronike
Mendimet e juristëve ndryshojnë në përkufizimin e tyre për tregtinë elektronike në varësi të këndvështrimeve të tyre, u shfaqën shumë përpjekje që e përkufizuan atë si “përfshirë çdo biznes tregtar të lidhur dhe kryer në mënyrë elektronike, nëse transaksionet tregtare ndodhin midis dy palëve ne proces tregtar ose ndërmjet kompanisë dhe klientëve të saj”.
Disa e përkufizuan atë si “aktivitete biznesi dhe tregtare të kryera përmes rrjetit të informacionit“[17], “Shërbimet në faqen e internetit për të marrë dhe për të kryer punën në kohën e duhur, qëllimi i marrjes së kërkesave nga klientët”[18], dhe sipas këtij përkufizimi, tregtia elektronike konsiderohet një formë e re reklamimi dhe një formë e re e kërkesës elektronike të një produkti ose shërbimi.
Tregtia elektronike përkufizohet si operacione tregtare në të cilat shkëmbehen ofertat dhe pranimet, palët bien dakord për të dhe bien dakord për të gjitha kushtet e marrëveshjes tregtare nëpërmjet ekraneve kompjuterike të lidhura në internet, në mënyrë që të mos mbetet asgjë nga përfundimi i marrëveshjes me përjashtim të dorëzimit fizik për artikullin që do të trajtohet me mjete transporti tokësore, detare ose ajrore[19]. Nga ky përkufizim është marrë se, dorëzimi në tregtinë elektronike të mallrave dhe shërbimeve kufizohet vetëm në shpërndarjen fizike, por asgjë nuk e pengon dërgimin të jetë moral, si në rastin kur objekti i kontratës është një program kompjuterik ose një kompozim muzikor, i cili merret nga telekomunikacioni nëpërmjet internetit.
Shoqata Franceze (për Telematikën dhe Multimedian) dha një përkufizim të ngushtë të tregtisë elektronike, duke e përcaktuar atë si “një grup transaksionesh tregtare në të cilat blerjet bëhen përmes mjeteve të komunikimit, prandaj, tregtia elektronike përfshin procesin e marrjes së një porosie, blerjeje“, me pagesë, dhe lidhet më shumë me operacionet që lidhen me blerjen e mallrave nga ato që kanë të bëjnë me shërbimet nëse këto të fundit marrin formën e lojërave informative. E njëjta shoqatë e përcaktoi gjithashtu gjerësisht përfshirjen e “grupit të përdorimeve komerciale të mjeteve të komunikimit, duke përfshirë projektin që shfaq vetëm mallrat e tij, në mënyrë që mallrat të porositen përmes metodave tradicionale“.
Kjo qasje juridike në përcaktimin e tregtisë elektronike nuk ka qenë e lirë nga kritika, duke qenë se ajo e rikthen tregtinë elektronike brenda një kuadri të caktuar, pavarësisht nga shtrirja dhe gjerësia e fushëveprimit për shumë forma dhe mënyra të marrëveshjes dhe konvergjenca e vullneteve të të dy vendeve, ofruesi dhe pranuesi? Nga ana tjetër, drejtimi i shoqatës franceze u kritikua mbi bazën se ngushton në masë të madhe fushën e tregtisë së bazuar në kompjuter.
Nga ana jonë, ne shohim se ky përkufizim është i paplotë dhe i pakuptueshëm. Pra, çfarë nënkuptohet me mjetet e komunikimit të përmendura në tekstin e përkufizimit? A janë këto mjete jashtë fushëveprimit të telefonit, faksit dhe E-mailit? Për këtë arsye, ne besojmë se do të kishte qenë më e përshtatshme të përshkruanim përshkrimet e këtyre mjeteve, si p.sh. Ato që përdoren përfundimisht në kompjuter, pasi përdorimi i këtij të fundit është kriteri që përcakton nëse transaksionet tregtare kryhen në mënyrën e tyre tradicionale apo nëse kryhen nëpërmjet kompjuterit.
Nga ana e tretë, ne zbulojmë se përkufizimi i mëparshëm synonte tregtinë nëpërmjet internetit të përfshinte vetëm procesin e blerjes dhe jo transaksionet e tjera si oferta për shitje dhe dorëzimi në format e saj fizike dhe simbolike.
Sipas kuptimit juridik të mëparshëm, konstatojmë se ajo ngushton konceptin e tregtisë elektronike, një anë tjetër e jurisprudencës thotë se është “një aktivitet tregtar që përfshin shpërndarjen, tregtimin dhe shitjen e mallrave dhe shërbimeve, duke përdorur mjete teknologjike[20], ose është “përdorimi i mjeteve elektronike në përfundimin e transaksioneve dhe përfundimi i transaksioneve tregtare dhe procedurave të lidhura me të”[21], nga ana tjetër, ne zbulojmë se ai përfshin të dy konceptet që lidhen me tregtinë elektronike pa u kufizuar në asnjërën prej tyre.” duke bërë dallimin midis dy llojeve të tregtisë me anë të kompjuterit, ku i pari synon të angazhohet në veprimtarinë e blerjes dhe shitjes së mallrave dhe shërbimeve vetëm nëpërmjet internetit (koncepti i ngushtë i tregtisë elektronike) e procesit tregtar nëpërmjet internetit për të përfshirë, përveç shitjes dhe blerjes së mallrave dhe shërbimeve, të gjitha operacionet që lidhen me marrjen dhe shkëmbimin e informacionit dhe të dhënave nëpërmjet internetit, qoftë të lidhura me kryerjen e një transaksioni specifik tregtar qe kërkohet në vetvete në këmbim të një vlere të caktuar të paguar nga kushdo që dëshiron ta marrë atë (koncepti i gjerë i tregtisë elektronike)[22].
Nga sa u tha më sipër është e qartë se tregtia elektronike është një term i përbërë nga dy pjesë: e para është tregtia, që është praktika e veprimtarisë ekonomike që zhvillohet nëpërmjet tregtimit të mallrave dhe shërbimeve ndërmjet qeverive, institucioneve dhe individëve, e qeverisur nga disa të rënë dakord sipas rregullave dhe rregulloreve dhe përfshin të gjitha aktivitetet tregtare. E dyta, e cila është elektronike, i referohet një përshkrimi të mjedisit dhe fushëveprimit të kryerjes së aktivitetit tregtar dhe lidhjes së kontratave dhe marrëveshjeve duke përdorur media elektronike, përfshirë internetin.
[1] Më 31 janar 2000, Sheikh Maktoum bin Rashid Al Maktoum, Zëvendës President dhe Kryeministër i Emirateve të Bashkuara Arabe, nxori Ligjin për Zonën e Lirë të Teknologjisë dhe E-Commerce Dubai, i cili deklaroi në nenin e tij të tetë se qëllimi i këtij ligji është të bëjë Dubai një qendër për teknologjinë, tregtinë elektronike dhe median, që mbron të drejtat e pronësisë intelektuale dhe kryen kërkime dhe studime dhe investime, e cila është një zonë pa taksa që korrespondon me Zonën e Posaçme Ekonomike Akaba në Jordani.
[2] Al-Salehin Muhammad Al-Aish, Shkrimi dixhital si një mënyrë për të shprehur menaxhimin, udhëzues për prova, studim i ligjeve të transaksioneve elektronike në dritën e rregullave të përgjithshme”, botuar në Aleksandri shtepia botuese “ Marif”, botimi i parë, 2008, f. 40
[3] Med-hat Abdel Halim Ramadan, Mbrojtja Kriminale për Tregtinë Elektronike, Dar Al Nahda Al Arabiya, Kajro, 2001, f. 10
[4] WWW.WTO .ORG October 2003 – World trade organization
[5] Rovitolakata , Reading in the electronic commerce ,Addison Wesley 1997 , p 35
[6] Muhammad Saeed Ahmed Ismail, Metodat e mbrojtjes ligjore për transaksionet e tregtisë elektronike, disertacion i pabotuar i doktoraturës, Universiteti Ain Shams, Fakulteti Juridik, 2005, f.
[7] Report of electronic commerce opportunities and challenges for Government , 1998p20
[8] Al-Bashkani Hadi Muslim Yunus Qasim, Rregullimi Ligjor i Tregtisë Elektronike, Teza e doktoratës, Kolegji i Drejtësisë, Universiteti i Mosulit, Irak 2002, f 12
[9] Mohamed Hossam Mahmoud Lotfy, Korniza ligjore për transaksionet elektronike, një studim i rregullave të provave në çështjet civile dhe tregtare, D.N., Egjipt, 2002, f. 19
[10] Gamal Fouad, një vizion ligjor drejt tregtisë elektronike, hulumtim i paraqitur në Presidencën e Këshillit të Ministrave, Qendra e Informacionit dhe Mbështetjes së Vendimeve 1998, f 10
[11] Rovikalakota & andrew B . Whinstone , frontiers of electronic commerce , Addison Wesley 3 pwklis hinny 1996 p 225
[12] Med-hat Abdel Halim Ramadan, Mbrojtja Kriminale për Tregtinë Elektronike, Dar Al Nahda Al Arabiya, Kajro, 2001, f. 12
[13] Osama Abu Al-Hassan Muxhahid, përdorimi i kompjuterëve në fushën gjyqësore në Gjykatën e Shkallës së Parë të Parisit. Revista Gjyqtare. Numri i janari – qershor fq.28.
[14] Hoda Hamid Qashqoush, Mbrojtja kriminale për tregtinë elektronike nëpërmjet internetit, Dar Al-Nahda Al-Arabiya, Kajro 2000, f 12
[15] Khaled Ibrahim Mamdouh, Mbrojtja e Konsumatorit në Transaksionet Elektronike, Aleksandri, Dar Al-Jama’iyya, 2007.
[16] Med-hat Abdel Halim Ramadan, Mbrojtja Kriminale për Tregtinë Elektronike, Dar Al Nahda Al Arabiya, Kajro, 2001, f. 16
[17] Muhammed Ibrahim Ebu Al-Haija, Kontratat e Tregtisë Elektronike, Shtëpia e Kulturës, Aman, Jordani 2005, f 25
[18] Nidal Ismail Barham, Dispozitat e kontratave të tregtisë elektronike, Shtëpia e Kulturës, botimi i parë, Jordani, 2005, f.16
[19] Ahmed Abdel Karim Salama, E Drejta Ndërkombëtare Private (Elektronike – Turizëm – Mjedisore), Shtëpia e Rilindjes Arabe, botimi i parë 2002, f. 19
[20] Nahla Qasrawi, Mjedisi dhe mundësitë për tregtinë elektronike në Emiratet e Bashkuara Arabe, Botimet Al Bayan 2001, f 13
[21] Ramadan Siddiq, Taksat mbi tregtinë elektronike, Shtëpia e Rilindjes Arabe, 2001
[22] Khaled Mamdouh Ibrahim, Përfundimi i Kontratës Elektronike, Shtëpia Universitare, Aleksandri, Egjipt, 2007, f. 60